Mediacja – pierwszy krok przed sądem

Mediacja rodzinna to taki sposób, żeby rodzice czy bliscy mogli porozmawiać i dojść do porozumienia bez wchodzenia w długie, stresujące sprawy sądowe. Mediator nie wydaje wyroku tylko pomaga ludziom ze sobą rozmawiać i szukać rozwiązań, które będą dobre dla wszystkich, a zwłaszcza dla dzieci.

Dzięki temu rozmowy są spokojniejsze, szybciej udaje się dojść do porozumienia, a dzieci nie muszą patrzeć na ciągłe kłótnie. Oczywiście czasem pojawiają się trudności – ktoś nie chce współpracować, są problemy emocjonalne, nadużywanie alkoholu, zdrady albo po prostu ciężko się dogadać. Mediator stara się wtedy utrzymać rozmowę w ryzach i skupić na tym, co najważniejsze dla dziecka.

W praktyce mediacja rodzinna daje szansę, żeby rozwiązać konflikty spokojniej, nauczyć się współpracy i ochronić dzieci przed stresem, który często pojawia się przy rozwodach czy separacjach.

Omawiam znaczenie mediacji w procesie rozwiązywania konfliktów, rolę mediatora, korzyści płynące z dialogu oraz wpływ tego procesu na dobro dziecka.

Współczesna rodzina coraz częściej mierzy się z konfliktami, które prowadzą do sporów prawnych – rozwodów, ustaleń kontaktów z dziećmi, kwestii alimentacyjnych czy podziału majątku.
Tradycyjny proces sądowy, mimo że konieczny w wielu przypadkach, często pogłębia emocjonalne napięcia i utrudnia budowanie zdrowej komunikacji między stronami.
W tym kontekście mediacja rodzinna staje się realną alternatywą – procesem, który stawia na współpracę i wzajemne zrozumienie zamiast konfrontacji.

Jako mediator rodzinny podchodzę indywidualnie do każdej sprawy. W swojej pracy często spotykam sytuacje wymagające szczególnego wsparcia dla dobra dzieci i odbudowy relacji rodzicielskich.

Istota mediacji rodzinnej

Mediacja rodzinna to dobrowolny, poufny proces, w którym bezstronny mediator pomaga członkom rodziny porozumieć się i wypracować wspólne rozwiązanie.
W przeciwieństwie do sądu, gdzie decyzję podejmuje sędzia, w mediacji to strony same tworzą ugodę, dopasowaną do swojej sytuacji życiowej i emocjonalnej.

Najczęściej mediacja dotyczy:

• Kwestii opieki nad dziećmi i ustalania kontaktów,
• Wysokości i sposobu płatności alimentów,
• Podziału majątku po rozwodzie,
• Sposobu komunikacji rodziców po rozstaniu.

Mediacja to nie tylko sposób na rozwiązanie konkretnego sporu, na przykład o opiekę nad dziećmi czy podział majątku. To też proces, który uczy jak ze sobą rozmawiać, jak słuchać drugiej strony i brać odpowiedzialność za swoje relacje. Dzięki temu rodzice czy partnerzy uczą się, jak współpracować, wyjść w połowie drogi do porozumienia mimo różnic, wyrażać swoje potrzeby w sposób spokojny.

Innymi słowy, mediacja daje narzędzia, które przydają się nie tylko w trakcie samego konfliktu, ale także w przyszłych sytuacjach życiowych. 

Typowe sytuacje w mediacjach – psychologiczny kontekst

Nadużywanie alkoholu

Od kilku lat wspieram rodziny w mediacjach, których celem jest pomoc jednej ze stron w zaprzestaniu nadużywania alkoholu dla dobra dzieci. Nadużywanie alkoholu często uniemożliwia rodzicowi aktywne uczestnictwo w życiu dziecka, co może prowadzić do deficytów w jego rozwoju emocjonalnym, poczucia bezpieczeństwa oraz zdolności do tworzenia zdrowych więzi. Dzieci potrzebują stałego kontaktu z dorosłymi, którzy zapewniają wsparcie emocjonalne, rozmowę i opiekę. Brak takiego kontaktu może prowadzić do lęku, niepewności i trudności w regulacji emocji w przyszłości.

Brak zaangażowania jednego z rodziców

Mediacje często dotyczą rodziców, którzy rzadko uczestniczą w życiu rodziny lub spędzają mało czasu w domu, tłumacząc się zmęczeniem czy brakiem chęci do obowiązków. Dzieci w takiej sytuacji czują się emocjonalnie osamotnione i pozbawione stabilności, co może utrudniać ich rozwój społeczny i emocjonalny. Rodzic, który stara się zastąpić drugiego, łatwo przeciąża się ponad swoje siły, co prowadzi do frustracji i wypalenia.

Kryzys emocjonalny i nadmierny stres

Innym częstym problemem jest nadmierny stres jednego z rodziców, który objawia się nerwowością, nadpobudliwością i wybuchami agresji słownej. Dzieci w takiej sytuacji mogą odczuwać lęk wobec rodzica, poczucie zagrożenia oraz mieć trudności w nauce i koncentracji. W trakcie mediacji często jedna ze stron prosi partnera o rozpoczęcie terapii, aby lepiej radził sobie ze swoimi emocjami. To pozytywnie wpływa nie tylko na jego zdrowie, ale przede wszystkim na dobrostan całej rodziny. 

Brak komunikacji i samotność emocjonalna

Mediacje często ujawniają brak umiejętności rozmowy o uczuciach i emocjach, co prowadzi do emocjonalnej samotności jednej ze stron. Partnerzy komunikują się jedynie w sprawach powierzchownych, co ogranicza możliwość budowania więzi i wzajemnego wsparcia. Często stają się dla siebie bardziej współlokatorami niż partnerami łączącymi bliskie relacje. Z psychologicznego punktu widzenia brak intymnej i emocjonalnej komunikacji osłabia więź, zmniejsza poczucie bezpieczeństwa i sprzyja kumulacji konfliktów. Słaba więź emocjonalna może prowadzić do tego, że jeden z partnerów zaczyna rozważać rozwód jako rozwiązanie sytuacji.

Zdrady i romanse

Zdrady i romanse to jedne z najtrudniejszych doświadczeń w związku. Mogą wywołać głęboki kryzys zaufania, ból i poczucie zagrożenia dla relacji. Jednocześnie, jeśli obie strony są gotowe na dojrzałą pracę nad sobą i nad związkiem, zdrada może stać się okazją do odbudowy więzi. Małżeństwa, które potrafią przepracować zdradę, często tworzą nowe zasady funkcjonowania i osiągają głębsze zaangażowanie. Refleksja nad własnymi błędami i dojrzałość emocjonalna pozwalają im wzmacniać relację, zamiast powtarzać wcześniejsze schematy, a ich więź staje się mocniejsza i bardziej świadoma.

Ukończyłam studia podyplomowe z zakresu mediacji i negocjacji, które umożliwiły mi pogłębienie wiedzy teoretycznej i praktycznej w tym obszarze.

Od pięciu lat prowadzę mediacje rodzinne, partnerskie i małżeńskie, obejmujące szerokie spektrum sytuacji konfliktowych, w tym m.in.:

• Mediacje Rodzinne – Wspieram strony w dialogu międzypokoleniowym oraz w odbudowie relacji rodzinnych w sytuacjach utrudnionej komunikacji.
  Prowadzę również mediacje i negocjacje dotyczące poprawy zachowań i postaw rodzicielskich, a także rozmowy w sprawach braku motywacji dzieci i trudności we współpracy z rodzicami. Celem tych spotkań jest zwiększenie wzajemnego zrozumienia, rozwijanie empatii oraz budowanie bardziej otwartej i wspierającej atmosfery w rodzinie. Dialog międzypokoleniowy odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu tożsamości dziecka i jego poczucia przynależności do rodziny. Kiedy komunikacja między pokoleniami jest zakłócona, dzieci często czują się niezrozumiane, pomijane lub odrzucone emocjonalnie, co może prowadzić do wycofania, buntu lub spadku motywacji. Przywrócenie autentycznego dialogu między rodzicami a dziećmi pozwala im lepiej rozumieć swoje potrzeby, uczy wzajemnego szacunku i odpowiedzialności emocjonalnej, a także wzmacnia więź opartą na zaufaniu i bezpieczeństwie.

Takie rozmowy często stają się początkiem nowej jakości relacji rodzinnych opartych na akceptacji, empatii i chęci wspólnego poszukiwania rozwiązań zamiast wzajemnego obwiniania.

• Mediacje dotyczące uzależnień lub problemów emocjonalnych w rodzinie –  Prowadzę mediacje obejmujące konflikty wynikające z uzależnień, napięć emocjonalnych oraz trudności w komunikacji. Celem tych spotkań jest odbudowa zaufania, poprawa komunikacji oraz wypracowanie zasad współistnienia sprzyjających bezpieczeństwu i stabilności emocjonalnej członków rodziny.

W trakcie pracy wspieram strony w rozpoznawaniu źródeł konfliktu i towarzyszących emocji. Pomagam w konstruktywnym wyrażaniu potrzeb i granic, a także ułatwiam ustalanie realnych zasad funkcjonowania w domu, kierując uwagę uczestników na dobro rodziny i ochronę dzieci. W sytuacjach wymagających pogłębionej pomocy wskazuję możliwość skorzystania z terapii indywidualnej, rodzinnej lub udziału w grupach wsparcia, co często stanowi ważny krok w procesie trwałej zmiany i odbudowy relacji.

• Mediacja rodzinna wychowawcza – Prowadzę rozmowy mediacyjne między rodzicami a dziećmi w sytuacjach konfliktów dotyczących postaw wobec obowiązków, nauki oraz wzajemnego zaangażowania w życie rodzinne.
  Celem tych mediacji jest wypracowanie wspólnych zasad współpracy, odbudowa wzajemnego zaufania oraz rozwijanie odpowiedzialności po obu stronach – zarówno u rodziców, jak i u dzieci. Dzięki temu rodziny mogą lepiej zrozumieć swoje potrzeby, nauczyć się konstruktywnej komunikacji i budować relacje oparte na wzajemnym szacunku.
• Mediacje w sprawach zachowań rodziców – Realizuję mediacje ukierunkowane na analizę i modyfikację zachowań rodziców wpływających na relacje z dziećmi oraz na atmosferę w rodzinie. W trakcie spotkań towarzyszę stronom w rozpoznawaniu źródeł napięć, nauce konstruktywnej komunikacji, ustalaniu wspólnych zasad wychowawczych oraz budowaniu postaw sprzyjających współpracy i wzajemnemu szacunkowi.
  Celem tych rozmów jest poprawa jakości relacji rodzinnych, wzmocnienie autorytetu rodziców oraz stworzenie dla dziecka bezpiecznego, emocjonalnie stabilnego środowiska.
• Mediacje Partnerskie – Towarzyszę parom w procesie mediacji i negocjacji ukierunkowanych na poprawę relacji, zapobieżenie rozstaniu oraz pomagam rozwijać umiejętności komunikacyjnych i emocjonalnych.
• Mediacje Małżeńskie – Pomagam małżonkom w sytuacjach kryzysowych, pokazując, jak pracować nad komunikacją, rozpoznawać źródła konfliktu oraz podejmować próby porozumienia w obliczu grożącego rozpadu małżeństwa.
• Mediacje rodziców po rozstaniu – Prowadzę rozmowy i negocjacje z rodzicami, którzy pozostają w nowych związkach, a wspólnie wychowują dziecko z poprzedniego małżeństwa. Spotkania te obejmują między innymi ustalanie zasad kontaktów, opracowanie harmonogramów spotkań oraz uwzględnianie emocjonalnych potrzeb wszystkich stron, w tym przede wszystkim dobra dziecka.

Rodziny patchworkowe często zmagają się z poczuciem braku przynależności, rywalizacją emocjonalną i trudnościami w ustalaniu granic między członkami nowego układu rodzinnego. Dziecko może odczuwać lojalnościowy konflikt między rodzicem biologicznym a jego nowym partnerem, co prowadzi do napięcia, wycofania emocjonalnego lub prób zadowolenia wszystkich kosztem własnych potrzeb.

• Mediacje pracownicze – Poproszono mnie o przeprowadzenie mediacji mających na celu rozwiązanie konfliktu między pracownikami a kadrą kierowniczą oraz poprawę komunikacji w zespole. W trakcie spotkań wspierałam strony w rozpoznawaniu źródeł napięć, ułatwiałam konstruktywne wyrażanie oczekiwań i potrzeb, a także pomagałam w wypracowaniu zasad współpracy sprzyjających wzajemnemu szacunkowi i efektywności zespołu.

Dlaczego warto wybrać mediację zamiast sądu?

• Szybciej i taniej – kilka spotkań zamiast miesięcy czy lat w sądzie.
• Mniej stresu – rozmowa w spokojnej atmosferze, bez presji i formalności.
• Poufność – wszystko, co powiesz, pozostaje między stronami.
• Współdecydowanie – to Ty i druga strona decydujecie o rozwiązaniu, nie sędzia.
• Dobro dziecka – mediacja pozwala skupić się na potrzebach dziecka, a nie na wzajemnych pretensjach.

Rola mediatora

Mediator nie jest sędzią ani adwokatem którejkolwiek ze stron. Jako psycholog mediator pełnię rolę przewodnika w procesie rozmowy, wspierając strony w konstruktywnym komunikowaniu się i zrozumieniu swoich potrzeb oraz emocji. Moim zadaniem jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni do rozmowy, zadawanie pytań, które pomagają zrozumieć punkt widzenia drugiej osoby, a także wspieranie stron w wypracowaniu porozumienia, które uwzględnia dobro całej rodziny, w tym dzieci.

Dobry mediator psycholog powinien:

• zachować neutralność wobec stron,
• zapewnić bezpieczeństwo emocjonalne,
• znać mechanizmy konfliktu rodzinnego i dynamikę relacji międzyludzkich,
• umieć rozpoznawać momenty, gdy mediacja może zaszkodzić (np. w sytuacji przemocy domowej),
• wspierać rozwój kompetencji komunikacyjnych i emocjonalnych uczestników,
• pomagać w radzeniu sobie z trudnymi emocjami, takimi jak złość, frustracja czy poczucie winy,
• inspirować strony do refleksji nad własnym zachowaniem i wpływem konfliktu na dzieci oraz rodzinę.

Psycholog mediator nie tylko ułatwia rozmowę, ale także pomaga stronom lepiej zrozumieć siebie i partnera, co zwiększa szanse na trwałe rozwiązanie konfliktu i poprawę relacji rodzinnych. 

Mediacja a dobro dziecka

W każdej sprawie rodzinnej dobro dziecka powinno być wartością nadrzędną.
Dzięki mediacji rodzice mają szansę wspólnie opracować rozwiązania najlepiej odpowiadające potrzebom dziecka – bez rywalizacji i wzajemnych oskarżeń.
Dziecko, które może spędzać czas z obojgiem rodziców, buduje silną i bezpieczną więź emocjonalną. Taka więź pomaga mu lepiej rozumieć własne uczucia, łatwiej nawiązywać przyjaźnie i radzić sobie ze stresem.

Kiedy mediacja może nie być skuteczna

Nie każda sytuacja nadaje się do mediacji. Proces może okazać się nieskuteczny, gdy:

• Występuje przemoc psychiczna lub fizyczna,
• Jedna ze stron nie wyraża zgody na rozmowę,
• Relacja opiera się w dużej mierze na manipulacji lub lęku.

W takich przypadkach mediacja może zostać przerwana, a strony powinny otrzymać odpowiednie wsparcie prawne lub terapeutyczne.

Podstawy prawne mediacji rodzinnej w Polsce

Mediacja w polskim systemie prawnym została uregulowana w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 183¹–183¹⁵ KPC)¹.
Zgodnie z przepisami, sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania, a zawarta ugoda – po zatwierdzeniu przez sąd – ma moc ugody sądowej.

Podstawy mediacji rodzinnej wynikają także z:

• Ustawy z dnia 9 czerwca 2023 r. o wspieraniu i resocjalizacji rodziny²,
• Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 stycznia 2016 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych³,
• oraz z wytycznych Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczących standardów prowadzenia mediacji rodzinnej.

Zgodnie z zasadami etyki mediatora⁴, jego postawa powinna opierać się na neutralności, empatii, dyskrecji i poszanowaniu autonomii stron.

Badania prowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości wskazują, że ponad 60% mediacji rodzinnych kończy się zawarciem ugody⁵.

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296, z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 9 czerwca 2023 r. o wspieraniu i resocjalizacji rodziny (Dz.U. 2023 poz. 1285).
3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 stycznia 2016 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych (Dz.U. 2016 poz. 119).
4. Kodeks Etyczny Mediatora Polskiego Centrum Mediacji, Warszawa 2020.
5. Ministerstwo Sprawiedliwości, Raport z działalności mediatorów w sprawach rodzinnych w latach 2020–2023, Warszawa 2024.